Blijf uit het woud bij stormweer!

Sacha Van Cauter is boswachter in het Zoniënwoud. Hij herinnert ons eraan dat het woud, net als elke andere natuurlijke omgeving, gevaarlijk kan zijn bij hevige wind en dat je deze omgeving dan beter vermijdt. Daarom controleer je voor je bezoek ook best de weersvoorspellingen en geef je na een storm het bospersoneel voldoende tijd om het woud opnieuw veilig te maken. Op die manier kan je met een gerust hart op pad.

Het Zoniënwoud is geen park… maar een woud.

Het Zoniënwoud (4.383 hectare groot en verspreid over 3 gewesten) is een Natura 2000-gebied met wettelijke verplichtingen voor het beheer van habitatbomen (bomen gekenmerkt door oa een grote diameter, aanwezigheid van spechtengaten, klimop, paddenstoelen, dood hout, afgebroken takken, enz.). Deze bomen zijn interessant voor fauna en flora, of de biodiversiteit (vogels, vlinders, spinnen, vleermuizen, mossen, korstmossen en zwammen). Helaas hebben deze habitatbomen ook een verhoogd risico op omvallen.

Algemeen gezien zijn bomen steeds kwetsbaarder voor klimaatverandering, hetgeen zich uit in een toenemende frequentie van extreme gebeurtenissen (droogte, hittegolven, hevige regenval, stormen).

Weersomstandigheden hebben ook invloed op de situatie in het woud:

Tijdens natte periodes raakt de bodem soms verzadigd met water en wordt daardoor losser, waardoor boomwortels minder goed verankerd zijn.
Bij sneeuwval kunnen boomtakken, maar soms ook hele bomen, breken onder het gewicht van de sneeuw die zich ophoopt in de kroon, of de boom kan omvallen (ook bekend als windworp).
In de lente en de zomer voegen bladeren en vruchten extra gewicht toe aan de takken. Bladeren vergroten de impact van de wind en verzamelen ze waterdruppels als het regent, waardoor de takken nog zwaarder worden.

Daarnaast is het aantal wandelaars en fietsers de afgelopen jaren sterk toegenomen. Recreanten die zich regelmatig buiten de paden begeven, veroorzaken er bodemverdichting en erosie, wat schadelijk is voor de gezondheid van bomen en planten. Daarom vragen we je om alleen de officiële paden te gebruiken.

Het bospersoneel waakt over de bosopstanden om het risico op takbreuk en windworp te verminderen. Daarom gebeuren er veiligheidskappingen bij bomen die verzwakt zijn door ouderdom, ziekte of slecht weer. Er wordt speciale aandacht besteed aan bomen langs paden zodat je in alle veiligheid van het woud kan genieten.

Ondanks alle preventiemaatregelen stijgen de risico’s fors bij hevige wind. Bezoekers moeten zich hiervan dus bewust zijn en het woud tijdens storm en hevige wind vermijden.

Hevige wind ?

Bosbeheerders houden in samenwerking met het KMI de weersomstandigheden in de gaten. Als de omstandigheden dit vereisen (doorgaans bij windvlagen van meer dan 80 km/u, of code geel, oranje of rood door het KMI), wordt besloten om de toegang tot het woud te beperken. Stormwaarschuwingen worden via de media uitgestuurd. In Brussel worden bepaalde toegangen en parkings van het woud fysiek afgesloten. De toegang is er in dat geval verboden!

Natuurlijk is het niet mogelijk om elk pad naar of in het woud af te sluiten. Bovendien wordt afsluitingslint regelmatig verwijderd door onvoorzichtige bezoekers. Het is dus van groot belang dat bezoekers zich steeds verantwoord gedragen, zich informeren over de weersomstandigheden* voordat ze het woud bezoeken en hun bezoek afblazen wanneer de voorspellingen ongunstig zijn.

Wanneer stormweer voorspeld wordt, moeten de door het KMI voorspelde begin- en eindtijden bij benadering genomen worden. De storm kan namelijk eerder of later dan voorspeld actief zijn en de situatie in het woud kan binnen enkele minuten volledig veranderen. Daarom wordt sterk afgeraden om het woud te bezoeken van zodra er een ongunstige voorspelling is. Het tragische ongeluk dat plaatsvond in het Wolvendaalpark tijdens de storm van juli 2024 is hier een triest voorbeeld van: een pasgeboren baby verloor er het leven toen een tak op de kinderwagen viel, een uur voordat de KMI-waarschuwing voor code geel van toepassing was.

Na de storm

Na een storm speuren de bosbouwdiensten de honderden kilometers aan dreven, wandel-, fiets- en ruiterpaden van het woud af, maar ook de aangrenzende percelen. Ze beginnen bij de drukste plaatsen en gaan op zoek naar ontwortelde bomen, bomen met afgebroken takken (die soms enkele meters boven een pad bengelen) of bomen die over een pad zijn gevallen. Ze controleren ook bomen waarvan geweten is dat ze gezondheidsproblemen hebben en daardoor extra kwetsbaar zijn bij stormweer.

De boswachters en bosopzichters informeren de werkploegen waar deze bomen of takken die een gevaar vormen zich bevinden. Wanneer het werk voor hen te gevaarlijk blijkt, wordt hiervoor een gespecialiseerd team opgeroepen. Dit kan er soms echter voor zorgen dat paden of plekken in het woud gedurende meerdere dagen ontoegankelijk zijn. Een storm treft niet enkel bossen, maar ook elders moeten deze gespecialiseerde teams aan de slag om openbare plaatsen opnieuw veilig te stellen.

Toegang is opnieuw mogelijk van zodra het woud veilig is. Maar ook dan is het belangrijk om steeds je gezond verstand te gebruiken. De veiligheidsinspectie van het woud kan tijd kosten. Hoe zwaarder de storm, hoe ingrijpender vaak de werken achteraf zijn. Twijfel je over de situatie? Stel je bezoek dan nog even uit! Aarzel ook niet om het bospersoneel te informeren als je zelf nog onveilige situaties ziet wanneer het woud na een storm opnieuw toegankelijk is.

Conclusie

Het is van groot belang dat bezoekers de stormmaatregelen respecteren. Neem als bezoeker dus ook jouw verantwoordelijkheid door de weersvoorspellingen in het oog te houden en geef het bospersoneel voldoende tijd om het woud na een storm opnieuw veilig toegankelijk te maken.

Het onvoorzichtige gedrag van sommige bezoekers is onaanvaardbaar: het verwijderen van afsluitlint dat de toegang tot het bos verbiedt, het betreden van het bos bij storm…

Het bospersoneel krijgt allerlei voorwendsels te horen van onvoorzichtige bezoekers.Wanneer men geconfronteerd wordt met het veelgehoorde argument “Ik ben hier op m’n eigen verantwoordelijkheid en loop op eigen risico in het bos”, kan men alleen maar antwoorden dat dit niet zo is. Want door eigen onverantwoordelijkheid brengt men ook de hulpdiensten in gevaar die bezoekers in problemen te hulp moeten schieten bij stormweer. Zo is er de herinnering aan agent De Ridder, die omkwam tijdens de storm van 1990 toen hij hulp bood aan bosbezoekers in nood.

Sacha Van Cauter, Boswachter bij Leefmilieu Brussel

*Raadpleeg de windlegende van het KMI – Koninklijk Meteorologisch Instituut – en abonneer je hier op hun stormwaarschuwingen.