Waarom het belangrijk is om steeds op de officiële paden in het bos te blijven.

Of we nu te voet of met de fiets zijn, voor de sport of voor de rust, we moeten beseffen dat dit uitzonderlijke bos ons gratis verwelkomt, zeven dagen op zeven, voor ons grootste plezier. In deze oase van rust genieten we van eeuwenoude bomen, van vijvers en beekjes die een bron van leven zijn, en van een fauna die vaak onopvallend is maar die zich heel af en toe aan de meest geduldige bezoeker laat zien.

En toch… soms hebben we zin om van de bestaande paden af te gaan om een bijzonder indrukwekkende boom of een in het struikgewas verscholen ree te observeren, om uit het zicht in de rust te gaan zitten met een boek of voor een picknick, om een kortere weg te nemen, om wat extra uitdaging aan onze MTB-tocht toe te voegen, om met de kinderen een hut te bouwen of voor een beetje avontuur tijdens de dagelijkse wandeling met onze viervoeter. Maar het verlaten van de officiële paden is niet zonder gevaar of gevolg voor het bos waar we zo van houden. Enkele aandachtspunten op een rijtje:

In het Zoniënwoud zijn er slechts twee soorten paden: de officiële paden en de wilde paden.

De officiële paden worden aangelegd en onderhouden door de bosbeheerders en bieden de bezoekers de mogelijkheid zich gemakkelijk te verplaatsen, terwijl de impact op het ecosysteem van het bos, haar fauna en flora beperkt blijft. Deze paden zijn meestal herkenbaar op elk kruispunt, door een houten wegwijzer met hun naam (dreef, pad, weg) en een of meer pictogrammen die aangeven voor welk gebruikers ze toegankelijk zijn (wandelaars, fietsers en/of ruiters). Deze officiële paden staan ook aangegeven op de overzichtskaarten die je op de infoborden aan alle toegangspoorten van het bos vindt, maar ook op de Routeyou-app van het Zoniënwoud en op de open source kaarten van OpenStreetMap. Deze paden vormen tegelijk ook het uitgebreide recreatieve netwerk van het Zoniënwoud; een breed netwerk van meer dan 350 kilometer aan paden waarin elk type bezoeker zijn gading kan vinden: wandelaar, jogger, fietser, mountainbiker, ruiter.

In tegenstelling tot de officiële paden ontstaan wilde paden spontaan door de passage van bezoekers en dit buiten het toegestane netwerk. Ze staan niet op officiële kaarten, ze worden niet onderhouden door de bosbeheerders en ze zijn per definitie verboden terrein voor elke bezoeker.

Maar hoe weet je nu of het pad dat voor je ligt officieel of wild is?

Dat is eenvoudig. Een wild pad zal nooit zichtbaar zijn op officiële kaarten, er zal nooit een wegwijzer voorzien zijn met daarop de naam en de toegangspictogrammen. Meestal zijn deze paden overwoekerd of werd de toegang door het bospersoneel geblokkeerd met takken of boomstammen, al worden deze obstakels soms verwijderd door bezoekers die zich niet bewust zijn van de goede gewoontes die ze in het bos dienen te respecteren.

Waarom is het dan verboden om de paden te verlaten?

Waarom kunnen we, na twee jaar van beperkte vrijheid, niet van de natuur genieten zoals we het zelf willen en ons overal in het bos verplaatsen? Dit zijn legitieme vragen en het is belangrijk ze op een transparante manier te beantwoorden, zodat we allemaal begrijpen welke risico’s we nemen en welke negatieve impact ons gedrag op het bos heeft.

Het verlaten van een officieel pad betekent in de eerste plaats het betreden van gebieden die om redenen van veiligheid en natuurbescherming niet voor het publiek bestemd zijn. Want het bos is niet zonder risico’s – terwijl de beheerders verantwoordelijk zijn voor de veiligheid van de bezoekers op de officiële paden, is dat niet het geval in de zones die niet voor het publiek toegankelijk zijn. Wandelen in deze ontoegankelijke natuur betekent het risico lopen op vallende takken en dode bomen die zijn blijven staan om onderdak te bieden aan spechten, uilen, eekhoorns en vleermuizen. Het betekent ook wandelen door dicht struikgewas en hoge varens waar de meeste teken voorkomen, die kunnen de ziekte van Lyme en andere ernstige ziektes overbrengen.

Maar het betekent ook het doorkruisen van kwetsbare natuurgebieden, met jonge bomen, zeldzame of beschermde planten, mossen en zwammen die kunnen worden vernietigd of beschadigd door wandelaars of fietsers. Bovendien brengen padden, salamanders, knaagdieren, zeldzame insecten en andere nachtdieren er hun dag door, verborgen onder de dode bladeren. Zij lopen het risico om per ongeluk gewond te raken of gedood te worden. Buiten de officiële paden dreigt de bodem te worden samengeperst door de voetstappen van wandelaars en de wielen van fietsers, waardoor de wortelontwikkeling van jonge bomen wordt vertraagd en de schimmelnetwerken die essentieel zijn voor het voortbestaan van onze bossen worden aangetast.

De doortocht van één persoon blijft dagen- of zelfs wekenlang zichtbaar op he terrein, waardoor andere bezoekers worden aangemoedigd dezelfde weg te nemen. Hierdoor verandert de natuurlijke wildernis geleidelijk aan tot iets wat op een gewone weg lijkt. Tenslotte worden de reeën die we zo bewonderen, de uilen en de salamanders die net op die plekken een schuilplaats vinden, ver weg van de bezoekers, opnieuw verstoord in hun rust.

Zodus, waarom zou men dan niet van de natuur kunnen genieten zonder de officiële paden te verlaten en zo het risico op ongevallen en schade aan het bos, haar fauna en flora te beperken? Het Zoniënwoud is enorm uitgestrekt, het officiële recreatienetwerk is zeer uitgebreid en je vindt er eveneens rustige en iets avontuurlijkere paden die je naar minder drukke plekken in het hart van het bos leiden.

Trek vanaf de toegangspoorten van het bos op ontdekking en probeer tijdens elke bezoek eens een nieuw pad van het officiële netwerk uit. Zo leer je vanzelf nieuwe plekjes kennen die je met anderen kan delen! Voor gezinnen zijn er speelzones waar kinderen (en ouders) wel vrij in het bos kunnen spelen, weg van de paden. Je mag er hutten bouwen en je kan je er vermaken zonder de kwetsbare delen van het bos te bedreigen. Voor honden zijn er omheinde en niet-omheinde hondenlosloopzones, waar ze zich kunnen uitleven en hun instinct de vrije loop kunnen laten zonder een gevaar te zijn voor wilde dieren en andere bezoekers.

Kortom, het is aan ons om de goede gewoontes van het Zoniënwoud te respecteren, zodat we ten volle van ons bezoek kunnen genieten en tegelijk onze impact op dit prachtige bos beperken. Door op de officiële paden te blijven en de pictogrammen op het terrein te respecteren, dragen we ons steentje bij aan de bescherming van de fauna en de flora en tonen we respect voor deze uitzonderlijke plek waar we zo trots op zijn.

Als je een wild pad ziet, kan je dit altijd melden aan het bospersoneel zodat zij de toegang kunnen blokkeren. Je mag ook steeds de locatie doorgeven, indien mogelijk met een foto en een beschrijving via dit contactformulier.

Tekst en foto’s door Stéphane De Greef, voor Stichting Zoniënwoud, augustus 2022