Op zaterdag 5 februari kwamen meer dan 100 partners, buurtbewoners, bosbeheerders en bezoekers van het Zoniënwoud samen tijdens een participatieve vergadering van Platform Zoniënwoud. Er werden ideeën en ervaringen uitgewisseld over de toekomstvisie, de lopende projecten en de bescherming van het Zoniënwoud.

‘Samen voor het Zoniënwoud’: Het bos beschermen? Een collectieve verantwoordelijkheid!

Zoals de meeste natuurgebieden, staat ook het Zoniënwoud sinds het begin van de pandemie onder grote druk door een nieuw publiek dat het plezier van de natuur herontdekt maar niet altijd weet welke goede gewoontes het moet respecteren om de flora en fauna te beschermen. 

Voor Stichting Zoniënwoud is de bescherming van het bos vooral een collectieve verantwoordelijkheid. Onder de noemer ‘Samen voor het Zoniënwoud’ nodigde de Stichting tijdens het platform alvast iedereen uit om zich in te zetten voor de bescherming ervan. Dankzij enkele goede maar eenvoudige gewoontes, kan elke bezoeker iets bijdragen aan de bescherming van het Zoniënwoud.

Daarom rekent de Stichting hiervoor in het bijzonder op haar vele partners zodat deze goede gewoontes een breed draagvlak krijgen. Een gezamenlijke sensibiliseringsactie op het terrein wordt dan ook georganiseerd op 20 maart 2022, ter gelegenheid van de internationale dag van het bos. Meer details hierover en andere mogelijkheden tot samenwerking zullen gecommuniceerd worden in de volgende nieuwsbrief.

Het hoge aantal bezoekers vraagt ook voldoende aanwezigheid van bospersoneel op het terrein. Dit is een belangrijke voorwaarde om ervoor te zorgen dat het stijgende aantal bezoekers niet ten koste gaat van het bos en zijn fauna en flora, zoals dat in het verleden het geval is geweest.

Tegelijkertijd is de Stichting nog steeds op zoek naar een structurele oplossing voor de inschakeling en omkadering van vrijwilligers; om bezoekers te ontvangen, te informeren en te sensibiliseren. Kortom, een werking die complementair is aan het werk van het bospersoneel.

Honden in het bos: verantwoordelijkheid van hondeneigenaars, harmonisering van de regels en gecoördineerde oplossingen

‘Honden in het bos’ was eveneens een belangrijk gespreksonderwerp tijdens de vergadering.

Niet enkel het aantal bezoekers is sinds 2020 sterk gestegen, ook het aantal honden nam toe. Hierdoor ontstaat een grote druk die het bos – dat van zeer grote biologische waarde is – niet oneindig kan volhouden. Honden die van de paden afwijken, verstoren de rust van het kwetsbare milieu en de fauna die er leeft. Sommige honden jagen zelfs wilde dieren zoals reeën achterna. Bovendien nam ook het aantal meldingen van incidenten en conflicten tussen gebruikers sterk toe.

Daarom wil de Stichting hondeneigenaars en ook alle andere gebruikers aansporen om zich in te zetten voor het bos door deel te nemen aan de campagne ‘Samen voor het Zoniënwoud’. Wie een hond bij zich heeft, kan vlotter andere hondenbaasjes aanspreken en uitnodigen om de goede gewoontes van het bos te respecteren, net zoals het als fietsers eenvoudiger is om andere fietsers op hun verantwoordelijkheden te wijzen.

In het belang van de intergewestelijke coherentie, om de talrijke conflicten te verminderen en vooral om de druk op het bos te beperken, wijst de Stichting erop dat de regeringen van de drie Gewesten zich geëngageerd hebben om de regelgeving voor het hele gebied van het Zoniënwoud te harmoniseren, waaronder ook de regelgeving inzake honden. Dit engagement werd eveneens bepaald en ondertekend in de Structuurvisie voor het Zoniënwoud – wat geldt als de missieverklaring van de Stichting.

Deze harmonisering houdt in dat honden overal in htet Zoniënwoud aan de leiband moeten worden gehouden, behalve in de hondenlosloopzones die zich dichtbij de toegangspoorten van het bos bevinden. De Stichting is gestart met een interessante denkoefening over dit onderwerp en wenst via een intergewestelijke dialoog met de betrokkenen bij te dragen tot de definitie van deze hondenlosloopzones.

Maar deze sociale kwestie gaat verder dan enkel de grenzen van het bos. Ook gemeentes en beheerders van de openbare ruimte hebben hierin een rol te vervullen. Van een bos wordt verlangd dat het voorziet in tal van stedelijke behoeften, terwijl het eerst en vooral een plaats moet zijn voor natuurbehoud waar bezoekers welkom zijn op voorwaarde dat ze zich gedragen met respect voor het bos en geen schade toebrengen aan dit kwetsbare milieu en zijn bewoners.

Harmonisering van de toegankelijkheidsregels: overal op de paden en denkpistes voor de speelzones

Een andere bijzonderheid van het Zoniënwoud is de uiteenlopende regelgeving inzake de toegankelijkheid in het bos.

Hoewel het in het Vlaamse en Waalse deel van het Zoniënwoud verboden is om de paden te verlaten, staat het Brusselse reglement bezoekers toe zich vrij in het bos te bewegen, behalve in de ‘beschermingszones’.

De zones die vrij toegankelijk zijn, zijn nochtans een toevluchtsoord voor fauna en flora en huisvesten kwetsbare habitats die geacht worden te worden beschermd door hun Natura 2000-status.

In het belang van de intergewestelijke coherentie, om de druk op het Zoniënwoud en haar fauna en flora te verlichten en om de Natura 2000-doelstellingen maximaal te kunnen verwezenlijken, wijst de Stichting erop dat de Structuurvisie voorziet dat de bezoekers op het Brusselse grondgebied ook op de paden moeten blijven, met uitzondering van de speelzones.

Om deze harmonisering te ondersteunen, wil de Stichting de reflectie verderzetten over het verplaatsen en aantrekkelijker maken van ‘speelzones’ dichtbij de toegangspoorten van het bos.

Lopende projecten en toekomstvisie voor het Zoniënwoud

De beheerders van het Zoniënwoud – Agentschap Natuur & Bos, Leefmilieu Brussel en Département de la Nature et des Forêts – gaven tijdens het platform meer uitleg over de lopende projecten in het Zoniënwoud: de ontwikkeling van de verschillende toegangspoorten en de toegankelijkheid van het bos voor iedereen.

De betrokkenheid van het Zoniënwoud binnen het project Brabantse Wouden, dat kans maakt om een van de 4 Nationale Parken te worden, kwam ook aan bod. Hoewel dit een project is dat door Vlaanderen wordt gedragen, is er een gemeenschappelijke wens bij de bosbeheerders en de betrokkenen van het Zoniënwoud om de natuur ook over de gewestgrenzen heen uit te breiden via de Brusselse en Waalse ecologische netwerken. De instandhouding van de verbindingen tussen het Zoniënwoud en de dichtstbij gelegen bosgebieden is ook een doelstelling van de intergewestelijke Structuurvisie, om de verspreiding van fauna tussen de verschillende bosgebieden mogelijk te maken.

Uitwisselingen om de denkpistes van de Stichting beter te oriënteren.

Na de verschillende tussenkomsten kregen de deelnemers de kans om vragen te stellen en ideeën uit te wisselen tijdens een Q&A sessie in de zaal, maar ook tijdens vier thematische wandelingen.

Deze uitwisseling spitste zich toe op de toegankelijkheid voor personen met een beperkte mobiliteit, de plaats van fietsers in het bos, de spanningen tussen gebruikers, de noodzaak om het ecologische hart van het bos te beschermen, de uitbreiding ervan en de gewenste ontwikkelingen aan de toegangspoorten van het Zoniënwoud. Verschillende hondeneigenaars en een Schepen voor dierenwelzijn vroegen dat de harmonisering van de regelgeving voor honden in het bos in nauw overleg met de betrokkenen zou gebeuren en dat rekening zou worden gehouden met de behoeften van honden en de verwachtingen van hun baasjes.

Tijdens de thematische wandelingen werden boeiende uitwisselingen gedaan over volgende thema’s; een actieve vrijwilligerswerking ten dienste van het bos, het belang en de functie van de toegangspoorten van het Zoniënwoud, het bos beschermen en versterken en het optimaal gebruiken van de erkenning van het Zoniënwoud als UNESCO Werelderfgoed.

De besluiten van deze uitwisselingen zullen de Stichting in staat stellen haar denkpistes te oriënteren en sommige van de thema’s grondiger uit te werken.

Gezellige afsluiter en toekomstige ontmoetingen

De voorzitter van de Stichting, Herman Van Rompuy, bedankte de deelnemers voor hun inzet. Hij was verheugd te zien dat de Stichting na minder dan twee jaar sinds haar bestaan op zo een rijk netwerk van partners kan rekenen. Hij wees erop dat de dialoog niet eindigt bij dit platform en dat toekomstige ontmoetingen zullen dienen om vooruitgang te blijven boeken en om deze vraagstukken verder uit te diepen.

Platform Zoniënwoud werd afgesloten met een gezellige discussie bij een drankje op de boerenmarkt aan de Woudpoort, aan de rand van het bos.

Het volledige programma van deze ontmoetingen zal binnenkort in de online agenda van het Zoniënwoud verschijnen.

Presentaties

Download hier de presentatie van de beheerders van het Zoniënwoud over de lopende projecten.

Download hier de presentatie van Stichting Zoniënwoud.

Foto’s door Thierry Lampe & Stéphane De Greef