Wat de mensheid in 10.000 jaar tijd met de planeet gedaan heeft valt bijna niet te beschrijven. De bevolkingstoename, onze sedentaire expansie in dorpen en steden maar vooral daarbuiten in verkavelingen, onze expansie in de natuur door steeds meer ecosystemen om te zetten in gronden voor landbouw, onze economische groei die steeds meer grond nodig heeft voor grondstoffen, fabrieken, havens…

De mensheid bezet het grootste deel van alle vruchtbare landoppervlakte. De drie lagen van de planeet zijn kapot: water, bodem en lucht. De lucht zit vol broeikasgassen. Het water van de rivieren en het grondwater zit vol pesticiden en nitraten. Het water van de oceanen drijft vol plastic en we hebben er meer dan 80% van de vismassa uitgehaald. En op de bodem is – behalve voor de mens – bijna geen plaats meer voor andere levensvormen.

Als we op de planeet de totale massa van gewervelden op het land meten (de gewervelde biomassa), dan is die als volgt verdeeld: 65% is ons vee en onze huisdieren, 32% is de mensheid zelf, en nog slechts 3% is het gewicht van gewervelde dieren in de vrije natuur (in België is dit zelfs minder dan 1%).  Is het U opgevallen dat onze ministers en mandatarissen die bevoegd zijn voor dierenwelzijn enkel nog zorgen voor dieren die wij opeten of die we bij ons thuis opsluiten? Blijkbaar zijn we de echt vrije dieren totaal vergeten…

Het is cruciaal om te begrijpen dat de biodiversiteitscrisis nog urgenter is dan de al zeer problematische toestand van het klimaat. Ons ruimtegebruik is veel te groot. Andere levensvormen hebben gewoonweg geen plaats meer. De mens claimt veel te veel ruimte. Ons bevolkingsaantal, onze impact door verspreide bebouwing, door industrie en door landbouw zijn veel te groot. Om onszelf en alle andere levensvormen uit deze dramatische situatie te verlossen moeten we maar een paar dingen doen: onze CO2-uitstoot verminderen, ons bevolkingsaantal doen dalen, en vooral en in de eerste plaats RUIMTE TERUGGEVEN AAN DE NATUUR…

Daarom is het Zoniënwoud, net als alle beschermde natuurgebieden, zo belangrijk. Het zijn de weinige veilige havens met ongerepte natuur die ons nog resten. Als we die willen bewaren, dan is het cruciaal dat we beseffen dat we daar als wandelaar enkel mogen komen als discrete en respectvolle gast. WIJ hebben al meer dan 80% van de planeet, bijna alles is al van ons. In de weinige stukjes die dienen voor de quasi onmogelijke overleving van de meer dan 8 miljoen andere soorten, is het normaal dat onze aanwezigheid ondergeschikt is.

Daarom is het zo belangrijk dat bezoekers van het Zoniënwoud begrijpen dat de aarde niet van ons is, maar dat wij van de aarde zijn. Dus ook het Zoniënwoud is niet van ons… het is geen stadspark en het mag er geen worden. Het is geen plek voor intense recreatie, geen plek voor intense sporten, geen plek voor het vrij loslopen van onze honden. Op vijf jaar tijd is het aantal reeën in het Zoniënwoud enorm gedaald. In 2021 is er een triestig record gevestigd: 34 reeën zijn doodgebeten door loslopende honden. Het is duidelijk dat deze evolutie moet stoppen.

Daarom voorzien we aan de randen en poorten van het bos afgebakende zones voor het loslopen van honden, zones voor recreatie, enz. Maar het grootste deel van het bos is kwetsbaar en verdient bescherming. Het Zoniënwoud is een natuurgebied waar wij en onze aspiraties – inclusief die van onze huisdieren – ondergeschikt zijn aan de noden van een planetair ecosysteem dat zich bijna in palliatieve toestand bevindt.

Het Zoniënwoud is de plek waar we samen werken aan de reconstructie van het planetaire ecosysteem. Het is de plek waar de mensheid haar ruimtelijke nederigheid opnieuw moet aanleren. Het is het begin van een vergroening van de aarde. Het is het begin van een wereld met meer stad en meer dorp, met minder verkavelingen en minder files, met meer openbaar vervoer, meer fiets en minder auto, en vooral met veel meer natuur. Met zoveel meer natuur dat de oppervlakte van het Zoniënwoud helemaal niet meer uitzonderlijk zal zijn…

Leo Van Broeck, voormalig Vlaams Bouwmeester en lid van de Raad van Bestuur van Stichting Zoniënwoud.